อธิบายลัทธิประโยชน์นิยม: คู่มือสากลสู่ประโยชน์สุขสูงสุดเพื่อคนจำนวนมากที่สุด

ลองจินตนาการว่าคุณเป็นเจ้าหน้าที่สาธารณสุขที่มีวัคซีนช่วยชีวิตในปริมาณจำกัดระหว่างการระบาดใหญ่ คุณมีสองทางเลือก: แจกจ่ายให้กับชุมชนห่างไกลขนาดเล็กซึ่งจะกำจัดโรคได้อย่างสิ้นเชิงและช่วยชีวิตคนได้ 100 คน หรือแจกจ่ายไปทั่วเมืองที่มีประชากรหนาแน่นซึ่งจะช่วยป้องกันการแพร่ระบาดในวงกว้างและช่วยชีวิตคนได้ 1,000 คน แม้ว่าบางคนในเมืองจะยังคงล้มป่วยก็ตาม ทางเลือกไหนมีจริยธรรมมากกว่ากัน? คุณจะเริ่มคำนวณคำตอบได้อย่างไร?

ภาวะที่กลืนไม่เข้าคายไม่ออกเช่นนี้เป็นหัวใจสำคัญของทฤษฎีทางจริยธรรมที่มีอิทธิพลและเป็นที่ถกเถียงกันมากที่สุดทฤษฎีหนึ่งในประวัติศาสตร์สมัยใหม่ นั่นคือ ลัทธิประโยชน์นิยม (Utilitarianism) โดยแก่นแท้แล้ว ลัทธิประโยชน์นิยมนำเสนอเข็มทิศทางศีลธรรมที่ดูเรียบง่ายและน่าสนใจ: การกระทำที่ดีที่สุดคือการกระทำที่ก่อให้เกิดประโยชน์สุขสูงสุดแก่คนจำนวนมากที่สุด เป็นปรัชญาที่สนับสนุนความเป็นกลาง ความมีเหตุผล และความผาสุก ซึ่งส่งผลอย่างลึกซึ้งต่อกฎหมาย นโยบายเศรษฐกิจ และทางเลือกทางศีลธรรมส่วนบุคคลทั่วโลก

คู่มือฉบับนี้จะพาไปสำรวจลัทธิประโยชน์นิยมอย่างครอบคลุมสำหรับผู้อ่านทั่วโลก เราจะไขที่มาของมัน วิเคราะห์หลักการสำคัญ ตรวจสอบการประยุกต์ใช้ในโลกอันซับซ้อนของเรา และเผชิญหน้ากับคำวิจารณ์อันทรงพลังที่ทฤษฎีนี้ต้องเผชิญมานานกว่าสองศตวรรษ ไม่ว่าคุณจะเป็นนักศึกษาปรัชญา ผู้นำทางธุรกิจ ผู้กำหนดนโยบาย หรือเพียงแค่บุคคลที่อยากรู้อยากเห็น การทำความเข้าใจลัทธิประโยชน์นิยมเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับการนำทางในภูมิทัศน์ทางจริยธรรมแห่งศตวรรษที่ 21

รากฐาน: ใครคือเหล่านักประโยชน์นิยม?

ลัทธิประโยชน์นิยมไม่ได้เกิดขึ้นในสุญญากาศ แต่ถือกำเนิดขึ้นจากกระแสความคิดเฟื่องฟูแห่งยุคเรืองปัญญา ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่สนับสนุนเหตุผล วิทยาศาสตร์ และความก้าวหน้าของมนุษย์ สถาปนิกหลักของแนวคิดนี้ ได้แก่ เจเรมี เบนธัม และ จอห์น สจวร์ต มิลล์ ซึ่งพยายามสร้างพื้นฐานทางศีลธรรมที่เป็นวิทยาศาสตร์และเป็นสากล ปราศจากความเชื่อที่ตายตัวและประเพณีนิยม

เจเรมี เบนธัม: สถาปนิกแห่งอรรถประโยชน์

เจเรมี เบนธัม (1748-1832) นักปรัชญาและนักปฏิรูปสังคมชาวอังกฤษ ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางว่าเป็นผู้ก่อตั้งลัทธิประโยชน์นิยมสมัยใหม่ ในช่วงเวลาแห่งการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและการเมืองครั้งใหญ่ เบนธัมมีความกังวลอย่างยิ่งเกี่ยวกับการปฏิรูปกฎหมายและสังคม เขาเชื่อว่ามนุษย์ถูกควบคุมโดยนายผู้มีอำนาจสูงสุดสองสิ่ง นั่นคือ ความเจ็บปวด และ ความสุข

จากความเข้าใจนี้ เขาได้กำหนด หลักการแห่งอรรถประโยชน์ (Principle of Utility) ซึ่งระบุว่าศีลธรรมของการกระทำใดๆ ถูกกำหนดโดยแนวโน้มที่จะก่อให้เกิดความสุขหรือป้องกันความทุกข์ สำหรับเบนธัม ความสุขคือความพึงพอใจและการไม่มีอยู่ของความเจ็บปวด รูปแบบนี้มักถูกเรียกว่า ประโยชน์นิยมแบบสุขนิยม (Hedonistic Utilitarianism)

เพื่อให้หลักการนี้ใช้ได้จริง เบนธัมได้เสนอวิธีการคำนวณปริมาณความสุขหรือความเจ็บปวดที่การกระทำหนึ่งๆ อาจก่อให้เกิด ซึ่งเขาเรียกว่า การคำนวณความสุข (Felicific Calculus หรือ hedonistic calculus) เขาแนะนำให้พิจารณาปัจจัยเจ็ดประการ:

• ความเข้มข้น (Intensity): ความสุขนั้นรุนแรงแค่ไหน?
• ระยะเวลา (Duration): มันจะคงอยู่นานแค่ไหน?
• ความแน่นอน (Certainty): มีแนวโน้มที่จะเกิดขึ้นมากน้อยเพียงใด?
• ความใกล้ชิด (Propinquity): มันจะเกิดขึ้นเร็วแค่ไหน?
• ความสามารถในการก่อให้เกิดผลตามมา (Fecundity): โอกาสที่จะตามมาด้วยความรู้สึกประเภทเดียวกัน
• ความบริสุทธิ์ (Purity): โอกาสที่จะไม่ตามมาด้วยความรู้สึกประเภทตรงกันข้าม
• ขอบเขต (Extent): จำนวนผู้ที่ได้รับผลกระทบ

สำหรับเบนธัม ความสุขทุกอย่างเท่าเทียมกัน ความสุขที่ได้จากการเล่นเกมง่ายๆ โดยหลักการแล้ว ไม่ได้แตกต่างจากความสุขที่ได้จากการฟังเพลงที่ซับซ้อน สิ่งสำคัญคือปริมาณของความสุข ไม่ใช่ที่มาของมัน มุมมองที่เป็นประชาธิปไตยต่อความสุขนี้เป็นทั้งแนวคิดที่ก้าวหน้าและเป็นเป้าของการวิจารณ์ในเวลาต่อมา

จอห์น สจวร์ต มิลล์: ผู้ขัดเกลาหลักการ

จอห์น สจวร์ต มิลล์ (1806-1873) อัจฉริยะในวัยเยาว์ที่ได้รับการศึกษาจากบิดาและเจเรมี เบนธัม เป็นทั้งผู้สืบทอดและผู้ขัดเกลาความคิดแบบประโยชน์นิยม แม้ว่าเขาจะยอมรับหลักการหลักในการเพิ่มความสุขให้สูงสุด แต่มิลล์พบว่าสูตรของเบนธัมนั้นเรียบง่ายเกินไปและบางครั้งก็หยาบกระด้าง

ผลงานที่สำคัญที่สุดของมิลล์คือการจำแนกความแตกต่างระหว่าง ความสุขขั้นสูงและขั้นต่ำ เขาแย้งว่าความสุขทางปัญญา อารมณ์ และความคิดสร้างสรรค์ (ความสุขขั้นสูง) มีคุณค่าในตัวเองมากกว่าความสุขทางกายหรือทางประสาทสัมผัสล้วนๆ (ความสุขขั้นต่ำ) เขาเขียนไว้ว่า "การเป็นมนุษย์ที่ไม่พอใจ ย่อมดีกว่าการเป็นสุกรที่พึงพอใจ การเป็นโสกราตีสที่ไม่พอใจ ย่อมดีกว่าการเป็นคนโง่ที่พึงพอใจ"

ตามความเห็นของมิลล์ ใครก็ตามที่ได้สัมผัสกับความสุขทั้งสองประเภท ย่อมเลือกความสุขขั้นสูงโดยธรรมชาติ การจำแนกเชิงคุณภาพนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อยกระดับลัทธิประโยชน์นิยม ทำให้เข้ากันได้กับการแสวงหาวัฒนธรรม ความรู้ และคุณธรรม มันไม่ได้เป็นเพียงเรื่องของปริมาณความสุขที่เรียบง่ายอีกต่อไป แต่เป็นเรื่องคุณภาพของการเจริญงอกงามของมนุษย์

มิลล์ยังเชื่อมโยงลัทธิประโยชน์นิยมกับเสรีภาพของปัจเจกบุคคลอย่างแข็งขัน ในผลงานชิ้นเอกของเขาเรื่อง On Liberty เขาได้เสนอ "หลักการว่าด้วยอันตราย" (harm principle) โดยระบุว่าสังคมมีความชอบธรรมที่จะแทรกแซงเสรีภาพของบุคคลก็ต่อเมื่อเพื่อป้องกันอันตรายต่อผู้อื่นเท่านั้น เขาเชื่อว่าการปล่อยให้เสรีภาพของปัจเจกบุคคลได้เบ่งบานเป็นกลยุทธ์ระยะยาวที่ดีที่สุดในการบรรลุความสุขสูงสุดสำหรับสังคมโดยรวม

แนวคิดหลัก: แยกส่วนประกอบของลัทธิประโยชน์นิยม

เพื่อให้เข้าใจลัทธิประโยชน์นิยมอย่างถ่องแท้ เราต้องเข้าใจเสาหลักสำคัญที่ทฤษฎีนี้ตั้งอยู่ แนวคิดเหล่านี้กำหนดแนวทางในการให้เหตุผลทางศีลธรรม

ผลลัพธ์นิยม: จุดหมายเป็นเครื่องชี้วัดวิธีการ?

ลัทธิประโยชน์นิยมเป็นรูปแบบหนึ่งของ ผลลัพธ์นิยม (consequentialism) ซึ่งหมายความว่าคุณค่าทางศีลธรรมของการกระทำจะถูกตัดสินจากผลที่ตามมาหรือผลลัพธ์ของมันเท่านั้น เจตนา แรงจูงใจ หรือลักษณะของการกระทำนั้นไม่เกี่ยวข้อง การโกหกเพื่อช่วยชีวิตถือว่าดีทางศีลธรรม การพูดความจริงที่นำไปสู่หายนะถือว่าเลวร้ายทางศีลธรรม การมุ่งเน้นที่ผลลัพธ์นี้เป็นหนึ่งในคุณลักษณะที่เด่นชัดที่สุดและเป็นที่ถกเถียงกันมากที่สุดของลัทธิประโยชน์นิยม มันแตกต่างอย่างสิ้นเชิงกับจริยศาสตร์เชิงหน้าที่ (เช่น ของอิมมานูเอล คานท์) ซึ่งโต้แย้งว่าการกระทำบางอย่าง เช่น การโกหกหรือการฆ่า เป็นสิ่งผิดโดยเนื้อแท้โดยไม่คำนึงถึงผลที่ตามมา

หลักการแห่งอรรถประโยชน์ (หลักมหสุข)

นี่คือหลักการศูนย์กลาง การกระทำจะถูกต้องหากมีแนวโน้มที่จะส่งเสริมความสุข และจะผิดหากมีแนวโน้มที่จะก่อให้เกิดสิ่งที่ตรงกันข้ามกับความสุข ที่สำคัญคือ หลักการนี้เป็นกลาง มันเรียกร้องให้เราพิจารณาความสุขของทุกคนที่ได้รับผลกระทบจากการกระทำของเราอย่างเท่าเทียมกัน ความสุขของตัวเองไม่ได้มีน้ำหนักมากกว่าความสุขของคนแปลกหน้าโดยสิ้นเชิงในอีกประเทศหนึ่ง ความเป็นกลางที่ถึงรากถึงโคนนี้เป็นทั้งการเรียกร้องอันทรงพลังสำหรับความห่วงใยที่เป็นสากลและเป็นที่มาของความท้าทายในทางปฏิบัติอย่างมหาศาล

"อรรถประโยชน์" คืออะไร? ความสุข ความผาสุก หรือความพึงพอใจ?

ในขณะที่เบนธัมและมิลล์มุ่งเน้นไปที่ความสุข (ความพึงพอใจและการไม่มีอยู่ของความเจ็บปวด) นักปรัชญาสมัยใหม่ได้ขยายนิยามของ "อรรถประโยชน์"

• ประโยชน์นิยมแบบสุขนิยม (Hedonistic Utilitarianism): มุมมองดั้งเดิมที่ว่าอรรถประโยชน์คือมาตรวัดของความสุข
• ประโยชน์นิยมแบบอุดมคติ (Ideal Utilitarianism): โต้แย้งว่าสิ่งอื่นนอกเหนือจากความสุขก็มีคุณค่าในตัวเองและควรทำให้มีค่าสูงสุด เช่น ความรู้ ความงาม และมิตรภาพ
• ประโยชน์นิยมแบบพึงพอใจ (Preference Utilitarianism): นิยามอรรถประโยชน์ว่าคือการตอบสนองความพึงพอใจของแต่ละบุคคล แนวทางสมัยใหม่นี้ซึ่งมีอิทธิพลในทางเศรษฐศาสตร์ หลีกเลี่ยงความยากลำบากในการนิยาม "ความสุข" และมุ่งเน้นไปที่สิ่งที่ผู้คนต้องการอย่างเห็นได้ชัดแทน การกระทำที่ดีที่สุดคือการกระทำที่ตอบสนองความพึงพอใจได้มากที่สุดสำหรับคนส่วนใหญ่ที่สุด

สองโฉมหน้าของลัทธิประโยชน์นิยม: แบบการกระทำ ปะทะ แบบกฎ

กรอบคิดของประโยชน์นิยมสามารถนำไปใช้ได้สองวิธีหลัก ซึ่งนำไปสู่การถกเถียงภายในปรัชญาครั้งใหญ่

ประโยชน์นิยมเชิงการกระทำ: แนวทางพิจารณาเป็นกรณีไป

ประโยชน์นิยมเชิงการกระทำ (Act Utilitarianism) ยืนยันว่าเราควรใช้หลักการแห่งอรรถประโยชน์โดยตรงกับการกระทำแต่ละอย่าง ก่อนที่จะตัดสินใจ เราควรคำนวณผลที่คาดว่าจะเกิดขึ้นจากทุกทางเลือกที่มี และเลือกทางที่ก่อให้เกิดอรรถประโยชน์โดยรวมมากที่สุดในสถานการณ์เฉพาะนั้นๆ

• ตัวอย่าง: แพทย์คนหนึ่งมีผู้ป่วย 5 คนที่จะเสียชีวิตหากไม่ได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะ และมีผู้ป่วยสุขภาพดี 1 คนที่อวัยวะเข้ากันได้ดีกับทั้ง 5 คน นักประโยชน์นิยมเชิงการกระทำอาจแย้งว่าการสละชีวิตคนสุขภาพดี 1 คนเพื่อช่วย 5 คนเป็นการกระทำที่ถูกต้องทางศีลธรรม เนื่องจากส่งผลให้มีชีวิตรอดเพิ่มขึ้นสุทธิ 4 ชีวิต
• ข้อดี: มีความยืดหยุ่นและคำนึงถึงบริบท ทำให้มีข้อยกเว้นสำหรับกฎศีลธรรมทั่วไปได้เมื่อการทำเช่นนั้นจะให้ผลลัพธ์ที่ดีกว่า
• ข้อเสีย: เรียกร้องสูงมาก เพราะต้องคำนวณอยู่ตลอดเวลา ที่ร้ายแรงกว่านั้นคือ มันสามารถนำไปสู่ข้อสรุปที่ขัดต่อสามัญสำนึกทางศีลธรรมที่ลึกที่สุดของเราเกี่ยวกับความยุติธรรมและสิทธิส่วนบุคคล ดังที่ตัวอย่างของแพทย์แสดงให้เห็น

ประโยชน์นิยมเชิงกฎ: การดำเนินชีวิตตามกฎที่ดีที่สุด

ประโยชน์นิยมเชิงกฎ (Rule Utilitarianism) เสนอทางออกสำหรับปัญหาเหล่านี้ โดยเสนอว่าเราไม่ควรตัดสินการกระทำแต่ละอย่าง แต่ควรปฏิบัติตามชุดของกฎทางศีลธรรมที่หากทุกคนปฏิบัติตาม จะนำไปสู่ประโยชน์สุขโดยรวมที่ยิ่งใหญ่ที่สุด คำถามไม่ใช่ "จะเกิดอะไรขึ้นถ้าฉันทำสิ่งนี้ตอนนี้?" แต่เป็น "จะเกิดอะไรขึ้นถ้าทุกคนใช้ชีวิตตามกฎนี้?"

• ตัวอย่าง: นักประโยชน์นิยมเชิงกฎจะมองสถานการณ์ของแพทย์และพิจารณาผลที่ตามมาของกฎทั่วไป เช่น "แพทย์สามารถสละชีวิตผู้ป่วยสุขภาพดี 1 คนเพื่อช่วย 5 คนได้" กฎเช่นนี้มีแนวโน้มที่จะนำไปสู่ความกลัวอย่างมหาศาล ทำลายความไว้วางใจในวิชาชีพแพทย์ และทำให้คนหลีกเลี่ยงโรงพยาบาล ซึ่งจะก่อให้เกิดความเสียหายมากกว่าผลดีในระยะยาว ดังนั้น นักประโยชน์นิยมเชิงกฎจะประณามการกระทำนั้น
• ข้อดี: ให้แนวทางทางศีลธรรมที่มั่นคงและคาดเดาได้มากขึ้น ซึ่งสอดคล้องกับศีลธรรมตามสามัญสำนึกและปกป้องสิทธิส่วนบุคคลได้ดีกว่า
• ข้อเสีย: นักวิจารณ์แย้งว่ามันอาจจะเข้มงวดเกินไป โดยห้ามการกระทำที่จะให้ผลลัพธ์ที่ดีที่สุดอย่างชัดเจนในกรณีเฉพาะที่หายาก นอกจากนี้ยังอาจเสี่ยงที่จะกลับไปเป็นประโยชน์นิยมเชิงการกระทำได้หากกฎมีความซับซ้อนมากเกินไป (เช่น "อย่าโกหก เว้นแต่การโกหกจะช่วยชีวิต...")

ลัทธิประโยชน์นิยมในโลกแห่งความจริง: การประยุกต์ใช้ในระดับโลก

ลัทธิประโยชน์นิยมไม่ได้เป็นเพียงการฝึกฝนทางทฤษฎี ตรรกะของมันเป็นรากฐานของการตัดสินใจมากมายที่หล่อหลอมโลกของเรา

นโยบายสาธารณะและการปกครอง

รัฐบาลต่างๆ มักใช้เหตุผลแบบประโยชน์นิยมบ่อยครั้งในรูปแบบของ การวิเคราะห์ต้นทุนและผลประโยชน์ (cost-benefit analysis) เมื่อตัดสินใจว่าจะให้ทุนสร้างทางหลวงใหม่ โครงการสาธารณสุข หรือกฎระเบียบด้านสิ่งแวดล้อม ผู้กำหนดนโยบายจะชั่งน้ำหนักระหว่างต้นทุน (ทางการเงิน สังคม สิ่งแวดล้อม) กับผลประโยชน์ (การเติบโตทางเศรษฐกิจ การช่วยชีวิต การพัฒนาความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น) ของประชากร โครงการริเริ่มด้านสุขภาพระดับโลก เช่น การจัดสรรทรัพยากรที่จำกัดสำหรับวัคซีนหรือการป้องกันโรคในประเทศกำลังพัฒนา มักถูกชี้นำโดยเป้าหมายแบบประโยชน์นิยมในการเพิ่มจำนวนชีวิตที่ช่วยได้หรือปีชีวิตสุขภาวะ (QALYs) ให้สูงสุดสำหรับการลงทุนที่กำหนด

จริยธรรมธุรกิจและความรับผิดชอบขององค์กร

ในทางธุรกิจ ความคิดแบบประโยชน์นิยมเป็นส่วนหนึ่งของข้อถกเถียงระหว่างทฤษฎีผู้ถือหุ้นและทฤษฎีผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ในขณะที่มุมมองแบบแคบอาจมุ่งเน้นเพียงการทำกำไรสูงสุดสำหรับผู้ถือหุ้น มุมมองแบบประโยชน์นิยมที่กว้างขึ้นจะโต้แย้งให้พิจารณาถึงความผาสุกของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย (stakeholders) ทุกฝ่าย: พนักงาน ลูกค้า ซัพพลายเออร์ ชุมชน และสิ่งแวดล้อม ตัวอย่างเช่น การตัดสินใจใช้ระบบอัตโนมัติในโรงงาน จะไม่ถูกประเมินจากผลกำไรเพียงอย่างเดียว แต่ยังรวมถึงผลกระทบต่อคนงานที่ถูกเลิกจ้างเทียบกับผลประโยชน์ที่ผู้บริโภคจะได้รับผ่านราคาที่ลดลง

จริยธรรมของเทคโนโลยีและ AI

เทคโนโลยีใหม่ๆ นำเสนอภาวะที่กลืนไม่เข้าคายไม่ออกแบบประโยชน์นิยมใหม่ๆ การทดลองทางความคิดคลาสสิกเรื่อง "ปัญหารถราง" (trolley problem) ได้กลายเป็นความท้าทายในการเขียนโปรแกรมสำหรับรถยนต์ไร้คนขับ (self-driving cars) ในโลกแห่งความเป็นจริงแล้ว รถยนต์อัตโนมัติควรถูกตั้งโปรแกรมให้ปกป้องผู้โดยสารในทุกกรณี หรือควรหักหลบและสละชีวิตผู้โดยสารเพื่อช่วยกลุ่มคนเดินเท้า? นี่คือการคำนวณแบบประโยชน์นิยมโดยตรงระหว่างชีวิตกับชีวิต ในทำนองเดียวกัน การถกเถียงเรื่องความเป็นส่วนตัวของข้อมูลก็เป็นการสร้างสมดุลระหว่างอรรถประโยชน์ของข้อมูลขนาดใหญ่เพื่อการวิจัยทางการแพทย์และบริการส่วนบุคคล กับอันตรายที่อาจเกิดขึ้นจากการสูญเสียความเป็นส่วนตัวของบุคคล

การกุศลระดับโลกและการให้เพื่อส่วนรวมอย่างมีประสิทธิภาพ

ลัทธิประโยชน์นิยมเป็นรากฐานทางปรัชญาของขบวนการ การให้เพื่อส่วนรวมอย่างมีประสิทธิภาพ (Effective Altruism) สมัยใหม่ ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากนักปรัชญาอย่างปีเตอร์ ซิงเกอร์ ขบวนการนี้โต้แย้งว่าเรามีภาระผูกพันทางศีลธรรมที่จะใช้ทรัพยากรของเราเพื่อช่วยเหลือผู้อื่นให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ โดยใช้หลักฐานและเหตุผลเพื่อค้นหาวิธีที่มีประสิทธิภาพที่สุดในการทำความดี สำหรับผู้ให้เพื่อส่วนรวมอย่างมีประสิทธิภาพ การบริจาคให้กับองค์กรการกุศลที่จัดหามุ้งกันยุงหรืออาหารเสริมวิตามินเอในประเทศที่มีรายได้น้อยนั้นดีกว่าทางศีลธรรมมากกว่าการบริจาคให้กับพิพิธภัณฑ์ศิลปะในท้องถิ่น เพราะเงินจำนวนเท่ากันสามารถสร้างความผาสุกได้มากกว่าและช่วยชีวิตได้มากกว่าอย่างทวีคูณ

ข้อถกเถียงครั้งใหญ่: บทวิพากษ์ลัทธิประโยชน์นิยม

แม้จะมีอิทธิพลอย่างมาก แต่ลัทธิประโยชน์นิยมก็เผชิญกับคำวิจารณ์ที่ลึกซึ้งและต่อเนื่องหลายประการ

ปัญหาเรื่องความยุติธรรมและสิทธิ

บางทีข้อคัดค้านที่ร้ายแรงที่สุดคือลัทธิประโยชน์นิยมสามารถให้ความชอบธรรมกับการเสียสละสิทธิและความผาสุกของปัจเจกบุคคลหรือชนกลุ่มน้อยเพื่อประโยชน์สุขที่ยิ่งใหญ่กว่าของคนส่วนใหญ่ สิ่งนี้มักถูกเรียกว่า "เผด็จการโดยเสียงข้างมาก" (Tyranny of the Majority) หากความสุขของคนทั้งเมืองจะเพิ่มขึ้นอย่างมหาศาลจากการจับคนคนหนึ่งมาเป็นทาส ประโยชน์นิยมเชิงการกระทำอาจยอมรับการกระทำนั้นได้ ซึ่งขัดแย้งกับความเชื่อที่แพร่หลายว่าบุคคลมีสิทธิขั้นพื้นฐานที่ไม่สามารถละเมิดได้ ไม่ว่าจะได้ประโยชน์โดยรวมมากเพียงใด ประโยชน์นิยมเชิงกฎพยายามแก้ไขปัญหานี้โดยการสร้างกฎที่ปกป้องสิทธิ แต่นักวิจารณ์ตั้งคำถามว่านี่เป็นทางออกที่สอดคล้องกันหรือไม่

ข้อคัดค้านเรื่องความเรียกร้องสูงเกินไป

ลัทธิประโยชน์นิยมในรูปแบบที่บริสุทธิ์ที่สุดนั้นเรียกร้องสูงมาก หลักการความเป็นกลางเรียกร้องให้เราไม่ให้น้ำหนักกับโครงการของเราเอง ความผาสุกของครอบครัวเรา หรือความสุขของเราเอง มากไปกว่าของคนแปลกหน้า ซึ่งหมายความว่าเราควรสละเวลาและทรัพยากรของเราเพื่อประโยชน์สุขส่วนรวมอยู่เสมอ การใช้จ่ายเงินไปกับการพักร้อน มื้ออาหารดีๆ หรือ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ χ-งานอดิเรกกลายเป็นสิ่งน่าสงสัยทางศีลธรรมเมื่อเงินจำนวนเดียวกันนั้นสามารถช่วยชีวิตคนได้ผ่านองค์กรการกุศลที่มีประสิทธิภาพ สำหรับหลายๆ คน การเสียสละตนเองในระดับนี้เป็นสิ่งที่ไม่ยั่งยืนทางจิตใจและลบพื้นที่ส่วนตัวของชีวิตออกไป

ปัญหาเรื่องการคำนวณ

ข้อคัดค้านเชิงปฏิบัติที่สำคัญคือการนำลัทธิประโยชน์นิยมมาใช้เป็นไปไม่ได้ เราจะรู้ผลกระทบระยะยาวทั้งหมดของการกระทำของเราได้อย่างไร? เราจะวัดและเปรียบเทียบความสุขของคนต่างกันได้อย่างไร (ปัญหาการเปรียบเทียบอรรถประโยชน์ระหว่างบุคคล)? อนาคตเป็นสิ่งไม่แน่นอน และผลกระทบต่อเนื่องจากการตัดสินใจของเรามักคาดเดาไม่ได้ ทำให้ "การคำนวณความสุข" ที่แม่นยำเป็นไปไม่ได้ในทางปฏิบัติ

ข้อคัดค้านเรื่องความซื่อตรงต่อตนเอง

นักปรัชญา เบอร์นาร์ด วิลเลียมส์ แย้งว่าลัทธิประโยชน์นิยมทำให้บุคคลแปลกแยกจากความรู้สึกทางศีลธรรมและความซื่อตรงต่อตนเองของพวกเขาเอง มันอาจเรียกร้องให้เรากระทำการที่ละเมิดหลักการที่เรายึดถืออย่างสุดซึ้ง ตัวอย่างที่มีชื่อเสียงของวิลเลียมส์เกี่ยวข้องกับจอร์จ นักเคมีที่ต่อต้านสงครามเคมีทางศีลธรรม เขาได้รับข้อเสนองานในห้องปฏิบัติการที่พัฒนาอาวุธดังกล่าว หากเขาปฏิเสธ งานนั้นจะตกไปเป็นของคนอื่นที่จะทำงานนั้นอย่างกระตือรือร้น ลัทธิประโยชน์นิยมอาจแนะนำว่าจอร์จควรรับงานนั้นเพื่อลดความเสียหายให้น้อยที่สุดและบ่อนทำลายโครงการอย่างเงียบๆ อย่างไรก็ตาม วิลเลียมส์แย้งว่าสิ่งนี้บีบบังคับให้จอร์จกระทำการที่ขัดต่อตัวตนทางศีลธรรมของเขาเอง ซึ่งเป็นการละเมิดความซื่อตรงต่อตนเองซึ่งเป็นส่วนพื้นฐานของชีวิตที่มีศีลธรรม

บทสรุป: ความเกี่ยวข้องที่ไม่เคยจางหายของ "ประโยชน์สุขสูงสุด"

ลัทธิประโยชน์นิยมเป็นปรัชญาที่มีชีวิตชีวา เป็นเครื่องมืออันทรงพลังที่บังคับให้เราคิดนอกเหนือไปจากตัวเองและพิจารณาถึงความผาสุกของทุกคน แนวคิดหลักของมัน—ที่ว่าความสุขเป็นสิ่งดี ความทุกข์เป็นสิ่งเลว และเราควรพยายามให้มีอย่างแรกมากขึ้นและอย่างหลังน้อยลง—เป็นสิ่งที่เรียบง่าย เป็นสากล และเข้าถึงได้ง่ายอย่างลึกซึ้ง

การประยุกต์ใช้ของมันได้นำไปสู่ความก้าวหน้าทางสังคมที่สำคัญ ตั้งแต่การปฏิรูปเรือนจำในสมัยของเบนธัมไปจนถึงโครงการริเริ่มด้านสุขภาพระดับโลกในปัจจุบัน มันให้สกุลเงินร่วมกันสำหรับการถกเถียงในที่สาธารณะ ทำให้เราสามารถชั่งน้ำหนักทางเลือกนโยบายที่ซับซ้อนในกรอบที่มีเหตุผลได้ อย่างไรก็ตาม ความท้าทายของมันก็มีความสำคัญไม่แพ้กัน บทวิจารณ์เกี่ยวกับความยุติธรรม สิทธิ ความซื่อตรงต่อตนเอง และความเรียกร้องที่สูงเกินไปของมันไม่ใช่สิ่งที่ปัดตกได้ง่ายๆ สิ่งเหล่านี้ย้ำเตือนเราว่าหลักการเดียวที่เรียบง่ายอาจไม่เพียงพอที่จะครอบคลุมความซับซ้อนทั้งหมดของชีวิตทางศีลธรรมของเรา

ท้ายที่สุด คุณค่าที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของลัทธิประโยชน์นิยมอาจไม่ได้อยู่ที่การให้คำตอบที่สมบูรณ์แบบ แต่อยู่ที่การบังคับให้เราตั้งคำถามที่ถูกต้อง มันผลักดันให้เราหาเหตุผลให้กับการกระทำของเราโดยพิจารณาจากผลกระทบในโลกแห่งความเป็นจริง เพื่อพิจารณาถึงสวัสดิภาพของผู้อื่นอย่างเป็นกลาง และเพื่อคิดอย่างมีวิจารณญาณว่าจะสร้างโลกที่ดีกว่าและมีความสุขกว่าได้อย่างไร ในสังคมโลกที่เชื่อมโยงกันอย่างลึกซึ้งของเรา การขบคิดกับความหมายของ "ประโยชน์สุขสูงสุดเพื่อคนจำนวนมากที่สุด" จึงมีความเกี่ยวข้องและจำเป็นมากกว่าที่เคยเป็นมา